|
Günün konusu "fitness" yani fit olmak; razı olmak anlamında değil tabii, bedensel anlamda. Kişi yabancı dildeki sözcükler
yerine kendi dilinden sözcükleri kulanmayı yeğlemeli, bu çaba çerçevesinde bakıldığında "fit" sözcüğünün sözlük karşılığı olarak "uygun", "formda", "zinde",
"layık" ve "yeterli" sözcükleri görülüyorlar. Bunların her birine bir kulp bulmak kolay; örneğin ilk sözcük anlamı aktaramıyor.
Sözcük değil de kavram olarak bakıldığında anlam günlük etkinlikleri, mesleki gereklilikleri ve hatta sportif etkinlikleri oldukça rahat yerine getirebilir
olmak demek. Buna bizim yöreden (Giresun/Tirebolu) bir sözcük karşılık olarak düşünülebilir:Tavlı (olmak). Yörük yazları yaylaya, 2300 m. üzerine çıkar ve
kanındaki alyuvar sayısı oldukça yükselir. Yüzü kırmızımrak renklenir ve tavlandım der. Oksijen taşıyıcılar bollaşmışlardır ve işler de kolaylıkla yapılırlar.
Tabii "fit" sözcüğü yalnızca genel bedensel iyilik anlamında kullanılmaz, özel anlamları da olabilir ama fit sözcüğü yerine tavlı sözcüğünü kullanmak
olabilir.
Bizim yörede eskiden sert geçen kışlar genellikle dar bir alanda ve fazla hareket etmeden geçirilirken, yazlar hareketle geçerdi. Bu değişime alyuvar sayısını
artırarak başlamak doğal. Gün ile benzerlik şu ki artık kişi eskiye göre çok daha az hareket ediyor,neredeyse yol bile yürümüyor. Tavlı olmak için hareket
şart, özel olarak yalnızca sağlık için hareket şart. Yapılabilecek şeylerin listesi uzun, yürümekten başlayıp her türden performans sporuna kadar gidebiliyor.
Önce ilk ilkelerden söz etmek doğru olur, tavlılık 6 boyutta düşünülebilir:
a. Beden yapısı, yani kas, yağ, kemik oranları ve kol+bacak uzunlukları vb.
b. Kardiyorespirotuar dayanıklılık, yani kalp-akciğer (dolaşım+ solunum) sistemi dayanıklılığı.
c. Esneklik yani eklemlerin hareket erimleri.
d. Kas dayanıklılığı, yani kasların gerekirse havasız uzun süre çalışabilme becerileri.
e. Kas kuvveti, yani edim esnasında kasın etki edebileceği kuvvet.
f. Çabuluk, yani kuvveti hangi hızla ulaştırabildiği.
Bunların bir çoğu görülebilir, bilinebilir. Ancak kalp-akciğer durumu özel aletlerle sınanmalıdır, genelde spor yapacak kişiden eforlu EKG istenir.
Kalp ritmi de çok önemlidir. Maksimum kalp ritmi için formuller verilir ve başlangıç düzeyi olarak %60 max. ritim düşünülürken, giderek bu %85-90'a doğru
çıkarılabilir. Bu babta eski ve yeni formuller aşağıda verilmektedirler:
E.F.: Max. kalp ritmi= 220-yaÅŸ
Y.F.: Max. kalp ritmi= 208-yaÅŸx0.7
Bunun anlamı eğer 35 yaşında spro yapmak isteniliyorsa kişinin 220-35=185 max. ritmin %60 ı olan 111, ya da yeni formule göre 110 ile başlaması ve 180'i de
hiçgeçmemesidir. Tabii özel kişiler bu formulün dışına çıkabilirler, sprtif etkinlik srasında ritmi 250 yapabilenler de olabilirler.
|
Tavlılık için çaba harcama her yaşta ve yaşa uygun olarak yapılabilir. Ülkemizde devlet 25 yaş üzerinde
tavlılık çalışmalarına pek olanak/kaynak ayırmamaktadır, ancak özel spor salonları ücret karşılığı bu alanda hizmet vermektedirler. Önce ne yapmak istenildiğine
karar vermek gerekir ve bu da yaşa ve bedensel becerilere uygun olmalıdır. Seçenekler oldukça boldurlar ve kısmen de olsa yandaki şekilde görülebilirler.
Karar vermek durum değerlendirmesi gerektirir, değerledirilecek durum da madde madde sıralı olarak belirlenmiş olmalıdır. İyi durum değerlendrimesi yapmaksızın
verilen karar yanlış hesaptır, Bağdat'tan döner.
Bu sayfa karar vermenin sporcu yetiştirilmesine yönelik olması için uygun hazırlanmamıştır. Günümüzde performans sporuna çok erken yaşlarda başlanılması gerekliliği
ve sporcunun ehil ellerce yetiştirilme gerekliliği vardır. Bu konunun ayrıntıları bu sayfanın dışına taşar. Sayfa yaşı küçük ya da büyük bireylerin sağlık için
spor yapmalarına ve bunu çevrenin, ailenin ve kişinin olanaklarına/becerilerine göre yapılmasına yardımcı olabilmek amaçlıdır.
Karar vermek önce bir spor salaonuna mı gidileceği, halka açık sportif tesislerden mi yararlanılacağı yoksa doğal ortamı kullanarak çalışma mı yapılacağı
konusundadır. Bu konuda spor salonlarının aylık 150 TL gibi birücret talep edebiileceklerini, halka açık sportesislerinin hem kışın kullanıma uygun olmadığını
hem de yolgeçen hanı durumunda olduklarını bilmenin durum değerlendirilmesi açısından yararı olur.
Beceri yönünden ayrı ayrı değerlendirilmesi gereken 6 etkenden daha önce söz edilmişti, bunlara 4 etken daha eklenebilirler:
Patlayıcı kuvvet: Hız ve kuvvetle karakterize edilen patlayıcı kuvvet kuvvetin ne kadar çabuk uygulanabilir olduğudur.
Koordinasyon: Motor kontrolleri için son derece belirleyici olan koordinasyon, hareket becerilerinin oluşturulmasına katkıda bulunan faktördür, değişik
oranları bir edime yönelik olarak birlikte hareket ettirebilme becerisidir denilebilir.
Denge: Denge kişinin vücudunun içinde bulunduğu duruma bakılmaksızın, nötr bir pozisyonda durabilirliğini ifade eder, dinamik veya statik olabilir.
Çeviklik: Çeviklik, kişinin zaman ve mekan faktörlerine göre hızlı hareketlerini ifade eder. Çeviklik, alınan kararların hızını ve ilgili kişinin dinamik
kişiliğini belirlemede çok önemli bir rol oynar.
Tüm bunların ölçülmeleri veya şu veya bu şekilde bilinmeleri doğru kararı vermek için uygun olur.
|
|
|
Referanslarda görülen bir dizi test vardır, ancak bunların uygulanmaları ortam ister. Evde ya da kamuya açık
alanlarda sağlık için spor yapmaya çalışan biri için daha pratik öneriler gerekir.
Kişinin yumruğu kalbinin büyüklüğü kadardır denir, buna koşut elinin sıkış kuvveti de kişinin üst beden kuvveti hakkında fikir verir. Boyunuzdan yüksek bir
yerden 2 elle birden tutunarak asılınız. Süre 100-120 sn. üzerinde ise durum oldukça iyidir.
Tek elinizle tutunarak asılınız ve hafif sallanmaya çalışınız. Dikey ile açınız 30 derece üzerine çıktığında eliniz haka bırakmıyor ise durum oldukça iyidir.
Eğer elinizin bırakacağını algılarsanız açıyı büyütmeyiniz.
Şınav çekmek hemen her kesin bildiği ve diğerlerine "Kaç şınav çekiyorsun?" diye sorduğu bir harekettir. Bir başlayışta 8-12 şınav çekebilir durumda iseniz
durum oldukça iyidir.
Keza karın adelesi çalışması şınav çekmeye benzer. Bu kez 30-40 kez yapabilmek oldukça iyidir.
Çömelmek ve zıplamak. Karın adelesi çalışması gibi düşünülebilir.
Duruştan öne ileriye sıçamak. 2.5-3.0 m. oldukça iyidir.
Barfiks çekmek, yani asılarak tutunulan bir yere kafa eller düzeyine gelene değin yükselip yeniden geriye tam asılışa gelmek. 6-9 kez yapılabiliyor ise oldukça
iyidir.
Şekilde görülen hareketler ile üstte söz edilen harketler aynı hareketlerdirler. Altta ise İngilizlerin asker seçmek için uyguladıkları testler görülmektedir. Bu
sayfada şimdiye değin 4 tanesinden söz edilmemişti.
2 km. koşu eksikti, bunu da 7-11 dak. arasında yapabilmek oldukça iyidir.
"Tıb" topu denilen bir 4 kg. ağırlıklı topu yatıp da oturuşa doğru geçerken fırlatmak. 8-12 m. mesafe oldukça iyidir.
100 m. sürat koşusu, 13-14 s. arası oldukça iyidir.
Ağırlık kaldırmak söz konusu olduğunda ise 40 kg. ağırlığı omuzlayıp kaldırabilmek oldukça iyidir.
|
Çalışmaya büyük kasları çalıştırarak başlamak genel uygulamadır. Yeriniz ne denli dar olursa olsun 3-5 dakika
süreli hafif bir koşu deneyiniz.
Isınma koşusundan sonra eklemleri hareket ettirmek gelir. Boynunuzdan ayak bileklerinize tüm eklemleriniz 20 dolayı tekrarlı hareketlerle ısıtılmalıdırlar.
Şekilde gördüğünüz hareketler yapılması gerekenlerin yalnızca bir kısmıdırlar. Sağlık için spor sayfalarımızda çok daha fazlalarını bulabileceksiniz.
Eğer çalşma ortamınızda minder ya da yumuşak bir taban varsa ve gürültüden rahatsız olan da yoksa öne takla atıp, dönüp yeniden öne takla ardışık ve süratle
yapıldığında anaerobik olmaya başlar ve oldukça yoğun yağ yakmaya yarayabilir. Kalp ritminize dikkat ederek yapabilirsiniz.
20-30 yaş arasında iseniz bir önceki kısımda verdiğimiz sayıları 3 katına çıkarmaya çaba harcayınız.
30-40 yaş arası için 2 katına çaba göstermek doğru olur.
40-60 yaş için 1.5 kat ve daha yaşlı iseniz sayıları 1-1 uygulamanız önerilebilir.
70 yaş üzeri özel özen ister. Eğer belli bir geçmişiniz yoksa başlamak için artık çok geçtir. Geçmişiniz var ise ve başlarsanız kalp ritmi ve kas yorgunluğu
durumlarını iyi izleyiniz, çalışmayı bu bazda sürdürünüz.
|
|
|