Sindirim sisteminde yemek borusu, mide ve oniki parmak barsağının iç yüzünü döşeyen ve mukoza olarak adlandırılan tabakanın, mide asidi, sindirim enzimleri veya ilaçlarla hasarlanması sonucunda ortaya çıkan derin yaralar ülser veya peptik ülser olarak adlandırılır.
Mide asidi güçlü bir asit olmasına rağmen normal şartlarda midede ve onikiparmak barsağında bir hasar oluşturmaz. Mukoza yüzeyinde mide asidinin mukozaya ulaşmasını engelleyen kalın bir mukus tabakası mevcuttur. Mide mukozasında asit, pepsin ve safra asitleri gibi mukozayı hasarlayabilecek faktörlerle, mukozayı koruyucu faktörler arasında bir denge söz konusudur. Bu dengenin saldırgan faktörler lehine değişmesi mukoza bütünlüğünün bozulmasına ve ülser oluşmasına yol açar.
Biraz daha günlük dil ile açıklandığında şunlar söylenebilirler: Doku kaybının yanı sıra mide ya da onikiparmak bağırsağında pepsinin de etkisi ile yaralar oluşur. Enflamasyon adı verilen bu yaralar, ülkemizde mideden çok onikiparmak bağırsağında ve erkeklerde kadınlara oranla 3 kat daha fazla görülmektedir. Özellikle 30-50 yaş grubunda daha çok görülen ülser, 60 yaş civarında kadınlarda daha çok ortaya çıkmaktadır.
Midede oluşan ülserler gastrik ülser, onikiparmak barsağında oluşan ülserler duoedenum ülseri veya bulber ülser olarak adlandırılır. 3-5 mm.'den 5cm.'e varan genişlikte olabilirler.
Ülserli hastaların ancak ¼ inde mide asit salgısı artmıştır ve yarısında da normal sınırlardadır. Mide asit sekresyonunun çok aşırı miktarda arttığı bazı hastalıklarda hemen her zaman ülser oluşumu söz konusu olamakla birlikte bu gibi durumlar çok nadir olarak görülür (Zollinger Ellison sendromu gibi).
Günümüzde ülserin iki temel sebebi olduğu kabul edilmektedir. Bir çok mide ve oniki parmak barsağı ülserli hasta Helicobacter pylori (HP) adı verilen bir b akteri ile enfektedir (%75. Sigara içme ile helicobakter pylori arasında güçlü bir birliktelik vardır. Sigara içme helicobakter pylori enfeksiyonu için uygun bir ortam yaratır. Sigara mide mukozasının defansif faktörlerini zayıflatır.
Diğer bir gurup hastada da uzun süreli aspirin veya steroid olmayan antiromatizmal ilaç (NSAEİ) kullanımı söz konusudur. Daha açık söylenildiğinde ifade şu şekli alabilir: Ülserojenik olduğundan kuvvetle şüphelenilen diğer ilaçlar arasında glukokortikoidler, indometasin ve fenilbutazon bulunur. Keza alkollü içkiler kullanımı da bu paragrafta yer alabilirler.
Psikosomatik faktörlerin peptik ülser gelişiminde rol oynadığı bilinmektedir. Psikolojik stres mide fonksiyonunu değiştirebilir ve de değiştirir. Uzun süreli psikolojik veya fizyolojik stres, stres ülseri olarak bilinen şeyi üretir. Bu farklı patolojik durumun klinik olarak kronik peptik ülserden daha akut olması ve kanamaya neden olma olasılığı daha yüksektir. Perforasyon ara sıra meydana gelir ve ağrı nadirdir. Stres ülserleriyle ilişkili durumlar arasında çoğu kez şiddetli travma, ameliyat, ileri düzeyde malignite, geniş yanıklar (Curling ülseri) ve beyin hasarı bulunur.
Soyağacı aynı zamanda say ağacıdır, bu sayede bir çok olumluluk da olumsuzluk da başa gelebilir. Hastanın genetik faktörleri ayrıca peptik ülserlerin ve mide kanserinin gelişimini etkiler ve pek çok kanıt, genetiğin duyarlılıkta rol oynadığını ve H. pylori enfeksiyonu, peptik ülser ve mide kanseri geliştirenler arasındaki farklılıklara katkıda bulunduğunu göstermiştir.

Peptik ülseri olan birçok insanda semptom bile görülmez ama bu hastalığın belirtileri hakkında şunları bilmek doğru olur:
Mide yanması
Dolgunluk hissi, ÅŸiÅŸkinlik veya geÄŸirme
Yağlı yiyeceklere karşı toleranssızlık
Göğüste ağrılı yanma hissi, mide ekşimesi
Mide bulantısı
En yaygın peptik ülser semptomu yanma gibi mide ağrısıdır. Mide asidi, aç karnına olduğu gibi ağrıyı daha da kötüleştirir. Ağrı genellikle mide asidini tamponlayan belirli yiyecekleri tüketerek veya asit azaltıcı bir ilaç alarak giderilebilir, ancak daha sonra geri gelebilir. Ağrı öğün aralarında ve geceleri daha kötü olabilir.
Daha seyrek olarak ülserler, aşağıdaki gibi ciddi belirti veya semptomlara neden olabilir:
Kırmızı veya siyah renkli kusmuk veya kan kusma
Dışkıda koyu kan veya siyah veya katranlı dışkı; dışkı rengi demir e hemoglobin nedenli koyulaşır ve kokusu da daha kötüleşir.
Nefes almada güçlük
Bayılıcakmış gibi hissetmek
Mide bulantısı ya da kusma
Açıklanamayan kilo kaybı
İştah azalması/değişiklikleri çünkü 12 parmak ülserinde ağrı yemekle azalır, iştah ve sonuçta kilo artabilir
Yukarıda listelenen ciddi belirti veya semptomlara sahipseniz doktorunuza görünün. Ayrıca reçetesiz satılan antasitler ve asit blokerleri ağrınızı dindiriyor ancak ağrı geri dönüyorsa doktorunuza danışın.
Hekime gitmekya da danışmak gerekir çünkü belirtiler bir yana ek kompliasyonlar oluşabilir. Ülserin üç ana komplikasyonu kanama, perforasyon ve tıkanmadır. Kanama, parlak kırmızı kan veya kahve öğütülmüş kusmuk kusması ve katranlı dışkı ile ortaya çıkabilir. Kanama, büyük kanamadan belirli bir süre boyunca ortaya çıkan gizli (gizli) kanamaya kadar değişebilir. Perforasyon, mide ve bağırsak içeriğinin periton boşluğuna dökülmesinden kaynaklanan kimyasal peritonit olasılığı nedeniyle sıklıkla cerrahi bir acil durumdur. Üst bağırsak yolunun tıkanması pilorda yara izi ve kas kaybının bir sonucu olarak ortaya çıkar. Kusmukta mide asidi kaybı nedeniyle hızla alkaloza yol açabilen kalıcı kusma ile kendini gösterir. Tıkanıklık, yaralı dokunun cerrahi olarak çıkarılmasıyla tedavi edilir.