Bulaşma söz konusu olduğunda ik sorulacak soru virüsün ne denli bulaşıcı olduğudur; bu bağlamda 3 şey söylenebilir.
1. Virüsün ne kadar bulaşıcı olduğunu virüsü izleyerek değil, toplum içerisinde bulaştığı insan sayısını izleyerek bulmak durumundayız.
2. Bulaşma üzerinde insanların tutum ve davranışları, korku ve korunmaları etkindir.
3. 1 kişinin bulaştırdığı insan sayısı üzerinde uzlaşı yoktur, değişik kaynaklar değişik sayı vermektedirler. Görülen odur ki diğer virüslere göre orta derecede bulaşıcıdır.
Nature dergisinin Kasım ayı sayısında da görülebileceği üzere COVID-19 ile ilgili her bulgu için daha fazla soru ortaya çıkıyor. Salgının sorumlusu olan hastalık ilk kez öğrenildiğinden bu yana altı ay geçmiş olmasına rağmen araştırmacılar hala cevaplayamadıkları bazı temel sorularla çalışıyorlar.
COVID-19'un en çarpıcı yönlerinden biri, hastalık deneyimlerindeki büyük farklılıklardır. Bazı insanlar hiçbir zaman semptom geliştirmezken, görünüşte sağlıklı olan bazılarında şiddetli ve hatta ölümcül zatürree oluşabiliyor. Hastalığı çabuk atlattığı düşünülen bir sağlam birey, 4 ay sonra hastalığın kalıntıları ile hala cebelleşirken hastalığı zar-zor atlatmış birinde hiç iz kalmayabiliyor. Reykjavik'teki DeCODE Genetics'in CEO'su Kári Stefánsson ve ekibi bu farklılıkların bazılarını açıklayabilecek insan geni varyantları arıyor. Stefánsson "Klinik sonuçtaki farklılıklar dramatik," diyor. Bu durumdan virüsten çok onun konakladığı beden sorumlu olmalı.
Virüsün diğer virüslere karşı doğal ortamda ne kadar daha az ya da çok dayanıklı olduğu konusunda çalışma ve rapor bulmak çok zor.
Virüs kendi başına bir tam canlı değil, ancak bir konak bedende canlanıyor. Beden hücreleri ile iyice iç-içe geçerek canlanıyor. Çok hızlı çoğalıyor, ancak onu öldürmek için kullanılacak silah ortama rastgele ateş edemiyor, çünkü konak organizmanın hücrelerini öldürebilir. Doğrudan ve özel olarak virüsün hedef alınması gerekiyor ve bu zor.
Virüs ortamda değişime uğruyor. Bu bağlamda iyimser olanlar bir kaç sene sonra bu virüs bizde hafif bir öksürüğe ancak neden olabilecek demek de olası, bu tür virüslere karşı aşı bulmak olanaksız demek de olası. Hangisi başa gelecek şimdilik bilinmiyor. Büyük olasılık da oluşan renk gri olacak, yani ekstrem uçlar (siyah ve beyaz) oluşmayacak, aşı da bulunacak virüs de düdüğünü öttürecek.
Hastalığın seyri gibi başlama biçimi de değişiklikler gösteriyor. Virüsün varlığını bile şu veya bu nedenle algılamayan bünyeler de var, hemen daha virüsün alındığı gün virüse tepki verip onunla savaşmaya başlayan bünyeler de var. Bu mutlaka bağışıklık sisteminin gücü ve de virüsün o bünyede çoğalabilme olasılığı ile ilintili olmalı ama kantitatif verilerimiz yok. Bağışıklık sisteminin çok güçlü olmasını beklediğimiz bir maraton koşucusu virüs nedeniyle entübe duruma düşebiliyor ve doğal olarak bu bizleri şaşırtıyor.
İki covid-19 virüsü yek diğerinin tıp-a-tıp aynı mı bilemiyoruz. Havada dolaşan bir virüsü bir ölçüde modellememiz olası, ama hücre ile virüs karşılaştıklarında olayın fiziğini bilemiyoruz. Virüs-hücre-etkileşimi sayfasındaki makaleler neleri ne kadar bilebildiğimizin işaretleri.
Virüsün hangi bünyede ne yapacağı belli değil, bazılarına neredeyse ağzını bile açmazken, bazılarını öldürüyor. Virüsü kapmak ile hastalık algılamak arasındaki şekilde görülen histerizi eğrisinin boyutlarının bilinmemesi önlemleri de zorlaştırıyor; rahatsızlık algılamayan doğal olarak özgürlüklerinin de kısıtlanmasını istemiyor. Bu durumda özgürlük zorunlu olarak kısıtlanmalı, çünkü bu özgürlük maliyeti çok yüksek bir özgürlük ve sonuçta başkalarının ölümüne neden olabilecekbir özgürlük. Covid-19'a karşı güçlü bünyenin özgürlüğü kamuca kısıtlanmak zorunda, zayıf bünye ise özgürlüğünü zoraki kısıtlamalı. Şimdilik de elde maske-mesafe- temizlik dışında yalnızca ortak alanların kullanımında zaman kısıtlamaları var.

Virüs ve aşı hakkında Dr. Faruk Yıldız'ın sözleri bizim daha önce söz ettiğimiz gri renge daha yakın görülebilir:
"Virüsler diğer canlı hücrelerinde olduğu gibi hem DNA, hem RNA'yı aynı anda taşımazlar. Corona virüsler RNA grubu virüslerdir ve çok hızlı bir biçimde form değiştirirler. Salgının başında etken olan ve Covid-19 olarak adlandırılan form bugüne kadar onlarca form değişikliğine uğramıştır. Kızamık, Kızamıkçık, Polio gibi DNA grubu virüslere karşı etkili aşılar geliştirilmiş olup, uygulanmaktadır. Buna karşın sık ve hızlı form değiştirmeleri nedeniyle RNA grubu virüslere karşı etkili aşılar geliştirilememektedir.
Gerek Rusya ve Çin'de, gerekse BioNTech-Pfizer ortaklığınca geliştirilen aşıların ve bundan sonra bulunduğu açıklanacak Corona virüse karşı aşıların etkinliği ve güvenilirliği tartışmalıdır. Küresel sistemin en etkin yaymaca aracı olanı medyada bu aşının %90 koruyucu etkisi olduğu bildirilse de, BioNTech patronu Uğur Şahin, aşının %90 olmasa da %50 koruyucu etkisi olabileceğini, bu koruyuculuğun ne kadar süreceğinin de bilinmediğini açıklamıştır. % 50 koruyuculuk da tartışmalıdır. Üç ay süren, 43 bin gönüllü insan deneği üzerinde yapılan Faz-3 çalışmalarına katılan deneklerin bazı ortak özelliklere dikkat edilerek değil, rastgele seçildiği izlenimi oluşmuştur. Araştırmaya katılan deneklerin bağışıklık sistemindeki farklılıklar araştırma sonuçlarını doğrudan etkiler. Ayrıca bu aşının-70 derecede korunması gerekliliğinin de sorun oluşturacağı bildirilmiştir.
Endüstriyel tarım ve hayvancılıkta kullanılan GDO teknolojisinin, RNA grubu virüslere karşı geliştirilen aşılarla da insanların genetiğine yönelik bir tehdit oluşturabileceği endişesi bulunmaktadır."
Covid-19, daha doğusu ARS-CoV-2, garipliğini insan toplulukları ile birlikte yaşayan evcil hayvanların vücudunda pek barınamayıp da insan bedenini uygun konak bulması ile de gösteriyor. Bu durum tabii neden geç ortaya çıktığını açıklıyor, ama neden ortaya çıktığını ve nasıl bu denli ağır toplumsal tahribat oluşturduğunu açıklayamıyor.
Virüs ağırlıklı olarak insandan insana bulaşıyor, dolaylı bulaşmada da insan çevresindeki eşyaya virüsü bulaştırıyor ve bu eşyadan diğer insanlara virüs bulaşabiliyor. Bulaşmada geçen bazen az sayıda virüsün bir aşı gibi işlev yaparak neden bağışıklık sağlamadığı da tam olarak net değildir.
Virüs, enfekte bir kişinin ağzından veya burnundan öksürdüğünde, hapşırdığında, konuştuğunda, şarkı söylediğinde veya ağır nefes aldığında küçük sıvı parçacıklar halinde yayılabilir. Bu sıvı partiküller, daha büyük "soluk/öksürük damlacıkları" ndan (resim 5 mikronu ayrılma değeri almış) daha küçük "aerosollere" kadar değişen farklı boyutlardadır. Burada damlacık yoluyla iletim ve aerosol yoluyla havadan daha uzun mesafeli iletim ayrımı yapılmalıdır.
Damlacıklar büyük hacimli ve bu nedenle ağır oldukları için yere daha çabuk düşerler, dağılarak aerosol özelliği kazanma oasılıkları pek de büyük değildir. Virüsü taşıyan kişilerin nefesleri içerisindeki 5 mikrondan küçük ve aerosol yani havada çözülmüş olarak çıkan virüs gurupları ise hafiflediklerinden çok daha uzun havada kalabilirler.
Havadaki virüsler solunum ya da elle dokunma yoluyla diğer insanların ve ağızlarına, burnuna veya gözlerine girdiğinde diğerleri de COVID-19'a yakalanabilir; bu durumun insanlar enfekte bir kişiyle doğrudan veya yakın temas halinde (1 metreden daha az) olduğunda ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir.
Mevcut kanıtlar, virüsün yayılmasının ana, en büyük olasılıklı, yolunun birbirleriyle yakın temas halinde olan insanlar arasındaki solunum damlacıkları olduğunu göstermektedir.
Aerosol iletimi belirli ortamlarda, özellikle enfekte kişilerin restoran, koro uygulamaları, spor dersleri, gece kulüpleri, ofisler, mabedler ve / veya benzeri yerler gibi başkalarıyla uzun zaman geçirdiği kapalı, kalabalık ve yetersiz havalandırılan alanlarda meydana gelebilir. Aerosol üretme prosedürleri adı verilen özel tıbbi prosedürlerin yürütüldüğü tıbbi tesislerin dışında aerosol geçişinin meydana geldiği koşulları daha iyi anlamak için daha fazla çalışma yapılmaktadır.
Virüs, enfekte kişiler hapşırdıktan, öksürdükten veya yüzeylere veya masalar, kapı kolları ve tırabzanlar gibi nesnelere dokunduktan sonra da yayılabilir. Başkaları bu kontamine yüzeylere dokunarak, ardından önce ellerini temizlemeden gözlerine, burunlarına veya ağızlarına dokunarak enfekte olabilir.